पुणे विद्येचे नव्हे गुंडगिरीचे शहर

पुणे शहर, जे एकेकाळी "विद्येचे माहेरघर" म्हणून ओळखले जात होते, आज त्या ओळखीला गालबोट लागल्याचे दिसून येत आहे. वाढती गुंडगिरी आणि हिंसक घटनांनी शहरात भीतीचे वातावरण निर्माण केले आहे. माजी नगरसेवक वनराज आंदेकर यांची पुण्यातील नाना पेठमध्ये दिवसाढवळ्या हत्या होणे, ही या असुरक्षिततेची परिसीमा आहे. या घटनेने केवळ पुणेकरांनाच नव्हे, तर संपूर्ण महाराष्ट्रालाही हादरवून सोडले आहे. 

गेल्या काही वर्षांपासून पुणे शहरात गुन्हेगारीच्या घटनांमध्ये लक्षणीय वाढ झाल्याचे दिसून येत आहे. एकेकाळी शांतता आणि ज्ञानाची पंढरी म्हणून ओळखले जाणारे हे शहर आज गुन्हेगारीचे केंद्र बनले आहे. विशेषतः "कोयता गँग" सारख्या टोळक्यांनी शहरात धुमाकूळ घातला आहे. हे टोळके केवळ प्रौढांनीच नाही, तर अल्पवयीन मुलांनीही भरलेले आहेत, जे टोळीने फिरून हाणामाऱ्या करीत आहेत. यामुळे शहरातील कायदा-सुव्यवस्थेवर गंभीर प्रश्नचिन्ह उपस्थित झाले आहे.

"पुण्यात मागील २४ तासांत दोन हत्याकांड घडले आहेत, ज्यामुळे शहरातील कायदा आणि सुव्यवस्थेची परिस्थिती गंभीर झाली आहे." मागील एका वर्षात दिवसाढवळ्या २० ते २५ खून होणे, ही बाब अत्यंत चिंताजनक आहे. ही संख्या केवळ आकडेवारी नाही, तर ती पुण्याच्या सामाजिक सुरक्षिततेचा आलेख खाली खेचणारी आहे. या घटनांमुळे पुणेकरांमध्ये भीतीचे वातावरण निर्माण झाले आहे. हे खून केवळ व्यक्तीगत वादातून नव्हे, तर टोळीयुद्धाचे परिणाम म्हणून होत असल्याचे दिसून येते. 

गुन्हेगारांच्या या धाडसाला एका कारणाचा संदर्भ जोडला जातो, तो म्हणजे पोलिसांच्या गुंडांवरील वचकाचा अभाव. पोलिसांचा गुंडगिरीवरील वचक कमी झाल्याने, गुन्हेगारांना कायद्याची भीती राहिलेली नाही. एकेकाळी ज्यावर पोलिसांची चांगली पकड होती, अशा गुंडगिरीला आता संधी मिळाल्याचे दिसून येते. विशेषतः मोक्का (MCOCA) अंतर्गत अटक झालेल्या गुन्हेगारांचा जामिनावर सुटून परत येणे, हे या परिस्थितीचे एक प्रमुख कारण मानले जात आहे. जे गुन्हेगार कारावासात होते, ते बाहेर आल्यावर पुन्हा आपल्या जुन्या गुन्हेगारी कृतींना सुरूवात करत आहेत, ज्यामुळे शहरातील गुन्हेगारीचे प्रमाण वाढले आहे.

या वाढत्या गुन्हेगारीचे परिणाम केवळ शहराच्या सामाजिक वातावरणावरच नाहीत, तर त्याचे आर्थिक आणि सांस्कृतिक परिणामही दिसून येत आहेत. गुन्हेगारीच्या भीतीने व्यापारी, विद्यार्थी, आणि नागरिक आपापल्या कामात एकाग्र राहू शकत नाहीत. पुण्याच्या शैक्षणिक संस्थांचे, औद्योगिक विकासाचे, आणि सांस्कृतिक कार्यक्रमांचे महत्त्व कमी होत चालले आहे.

शहरातील गुन्हेगारीचे वाढते प्रमाण थांबवण्यासाठी सरकार आणि पोलिस प्रशासनाने तात्काळ कठोर पावले उचलण्याची गरज आहे. पोलिसांनी गुंडगिरीला आळा घालण्यासाठी जोरदार मोहिमा हाती घ्यायला हव्यात. तसेच, न्यायालयाने गुन्हेगारांना कठोर शिक्षा देऊन, समाजात कायद्याचा धाक निर्माण करायला हवा. 

परंतु, यासाठी केवळ प्रशासनाची जबाबदारी नसून, समाजातील प्रत्येक व्यक्तीनेही सजग राहणे आवश्यक आहे. नागरिकांनी अशा प्रकारच्या घटनांवर लक्ष ठेवून, कोणतीही संशयास्पद माहिती तात्काळ पोलिसांना द्यायला हवी. तरुणांनी गुन्हेगारीच्या वाटेवर न जाता शिक्षण, कला, आणि समाजसेवेत स्वतःला गुंतवावे, असे प्रयत्न समाजानेही करायला हवेत. शाळा, महाविद्यालये, आणि सामाजिक संघटनांनीही मुलांच्या मनात कायद्याचे महत्त्व पटवून द्यायला हवे, जेणेकरून ते योग्य मार्गावर राहतील.

पुणे शहराच्या प्रतिष्ठेचे रक्षण करणे हे प्रत्येक पुणेकराचे कर्तव्य आहे. शहराला पुन्हा एकदा विद्येचे माहेरघर म्हणून गौरवले जावे, अशी अपेक्षा आहे, आणि ती पूर्ण करण्यासाठी समाजातील सर्व घटकांनी एकत्र येणे आवश्यक आहे. या एकत्रित प्रयत्नांमुळेच पुण्याचे भविष्य सुरक्षित होईल, आणि पुणेकरांचे जीवन पुन्हा एकदा निश्चिंत होईल.

- सुनील ढेपे, संपादक, पुणे लाइव्ह